Deel 1 van de reeks ‘Evaluatie van de waterstofstraat’: Maatschappelijke veranderingen doe je nooit alleen
Verandering is een eigenaardig beestje: ergens weten we dat het af en toe nodig is, maar dat vinden we niet altijd even makkelijk. Dus wanneer we als gehele maatschappij in beweging moeten komen -om te verschuiven van fossiel naar duurzaam- zal er weerstand ontstaan. Zeker als we het nog niet helemaal eens zijn over welke beweging precies nodig is. Wanneer The Green Village wilde innoveren met waterstof in de gebouwde omgeving, stootten zij dan ook op weerstand. Wij mochten voor hen optekenen welke lessen we van dit vier jaar durende traject kunnen leren.
Meer info over deze reeks en het rapport vind je hier.
Met z’n allen naar de finish
Het eerste grote thema wat we konden onderscheiden in ons onderzoek, was dat je die grootse beweging die nodig is voor een duurzaam en decentraal energiesysteem niet in je eentje kan maken. Het gaat namelijk niet alleen over technologische innovatie, maar evengoed over juridische, economische, ecologische en maatschappelijke veranderingen. Een verschuiving in één van die perspectieven, vraagt om een verschuiving in de andere perspectieven. En om de energietransitie tot een goed eind te brengen, zullen deze vijf perspectieven als één geheel richting de finishlijn moeten bewegen. Anders zal je zien dat de perspectieven elkaar in de weg gaan zitten. In de praktijk betekent dat de mensen die deze perspectieven representeren gaan samenwerken. En of de mensen hier klaar voor zijn, er open voor staan of er de skillset voor hebben, is geen gegeven.
Focus op technologische innovatie
In de eerste afbeelding hieronder zie je hoe de perspectieven verdeeld zijn in een ideale situatie. In de praktijk zagen we bij de Waterstofstraat een grotere focus op de technologische innovatie (afbeelding 2). Iedereen die we gesproken hebben voor de evaluatie, is het erover eens: aan enthousiasme ontbrak het niet bij de organisatie van de Waterstofstraat. Testen in de praktijk met waterstof was (en is nog steeds) van groot belang voor de toekomst ervan in de energietransitie. Dat dat bij The Green Village als eerste in Nederland op deze grootschalige manier zou gebeuren, zou een belangrijke impact hebben op verder onderzoek naar en de implementatie van waterstof in de gebouwde omgeving als duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen.
De complexiteit voor wet- en regelgeving
Dat waterstof in de gebouwde omgeving een nieuw en onbekend onderwerp is, maakt het complex. Niet alleen technologisch, maar ook wat betreft de wet- en regelgeving. Extra complex omdat er simpelweg nog geen regelgeving en normenkader bestaat voor het toepassen van waterstof in de gebouwde omgeving. Beleidsmedewerkers en vergunningverleners hebben nog geen kaders om eigenhandig beslissingen te nemen en dragen daarmee een grote verantwoordelijkheid. Dit is één van de redenen dat het zo’n twee jaar geduurd heeft voordat The Green Village de juiste vergunning verkreeg. Zo zie je dat de initiële focus op de technologie er mede voor gezorgd heeft dat het uiteindelijk het juridische perspectief was die voor de vertraging van het project zorgde (afbeelding 3). Dat illustreert het belang dat alle verschillende partijen -onderzoekers, netbeheerders, ondernemers en overheden- goed samenwerken.
Het besef dat veranderingen in jouw werkgebied gevolgen kunnen hebben voor andere gebieden, is dus van groot belang als je aan de slag gaat met innovatie en verandering. Dat begint met het in kaart brengen van de partijen die vormgeven aan de technologische, ecologische, juridische, economisch en maatschappelijke perspectieven van jouw speelveld. Met andere woorden: wie zijn jouw stakeholders en wie moet je dus gaan betrekken bij jouw verandering? Wat zijn hun belangen, behoeften en belemmeringen? En wat hebben zij nodig om met jou mee te kunnen verschuiven richting die nieuwe orde? Die oefening kan je niet in je eentje maken, dat kan alleen door in gesprek te gaan met je stakeholders. Dat kan alleen door nieuwsgierig te zijn naar hun belangen, behoeften en belemmeringen. Kan je vervolgens je stakeholders ondersteunen, faciliteren of begeleiden in hun eigen verandering?
Tips om de relatie met je stakeholders te verdiepen
-
Breng de stakeholders van de verschillende perspectieven aan het begin van je project in kaart met hun belangen, behoeften en belemmeringen. Betrek ze vervolgens vroeg in het proces door regelmatig met ze in gesprek te gaan en te delen wat er speelt in het projectteam.
-
Heb daarbij oog voor de complexiteit van het veranderproces. Onderzoek of je stakeholders toegerust zijn op verandering.
-
Faciliteer het veranderproces door de vergunningverlener en andere ambtenaren mee te nemen in wat het betekent om te innoveren. Dit kan bijvoorbeeld aan de hand van een rondleiding waar je ze letterlijk laat zien wat jullie doen. Zorg dat het belang van je innovatie duidelijk wordt en blijf ze ook betrekken in de loop van het project.
-
Achterhaal het (technologisch) kennisniveau van je stakeholders, met name bij de vergunningverlener. Merk je dat daar nog een kenniskloof is, investeer dan in het bijbrengen van de nodige (technologische) informatie. Zo bevorder je dat je stakeholders en jij dezelfde taal spreken, maar je vermijdt ook dat bepaalde informatie verkeerd geïnterpreteerd wordt.
-
Iedereen heeft een eigen karakter, achtergrond en skillset. Dat vraagt dus om een persoonlijke aanpak wat weer aandacht en energie vereist. Overweeg om een stakeholdermanager te betrekken bij het project of een projectmanager aan te wijzen die ervaring en vaardigheden heeft als het gaat om het voeren van moeilijke gesprekken.
-
Merk je gaandeweg het proces wrijving, weerstand of wantrouwen? Bijvoorbeeld omdat je plots heel veel vragen krijgt toegestuurd? Achterhaal (opnieuw) de onderliggende belangen, behoeften en belemmeringen van je stakeholders door met ze in gesprek te gaan. Wanneer je deze begrijpt, kunnen jullie samen achterhalen hoe je erin kunt voorzien
Wil je zelf ook aan de slag met een evaluatie of met het verbinden van je stakeholders, maar weet je niet helemaal hoe? Of wil je gewoon even sparren over deze onderwerpen? Stuur me gerust een mail via janne.dequeker@polycentric.nl.
Verandering is een eigenaardig beestje: ergens weten we dat het af en toe nodig is, maar dat vinden we niet altijd even makkelijk. Wanneer The Green Village wilde innoveren met waterstof in de gebouwde omgeving, stootten zij dan ook op weerstand. Wij mochten voor hen optekenen welke lessen we van dit vier jaar durende traject kunnen leren.